aşlarken…
6 Şubat depremini tek kelime ile anlatın deselerdi, ben de “çaresizlik” derdim. Depremle ilgili kiminle konuşursam konuşayım, akrabalarımdan, arkadaş ve dostlarımdan neler dinlersem dinleyeyim, özellikle depremin ilk üç gününün tam adı çaresizlikti…
Yaşanan acılar, şehrin göğünü inleten feryatlar ve hiçbir şey yapamama; hem kendin için hem sevdiklerin için hem de şehrin tamamı için.
Bu çaresizliği iliklerine kadar yaşayanlardan birisi de Adıyaman Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği (ESOB) Başkanı Ziya Duranay’dı…
ESOB Başkanı Ziya Duranay’la depremi, depremde vefat eden esnaf sayısını, talanları, yıkımları ve sonrasında hayatın akışına uygun olarak toparlanma çalışmalarını konuştuk.
Depremi konuşmaya devam ediyoruz, devam da etmeyi düşünüyorum. İlgiyle okuyacağınıza inanıyorum.
***
-Başkanım öncelikle geçmiş olsun. Vefat edenlere Allah’tan rahmet, yaralılara acil şifa diliyorum. O güne dönersek, deprem saatinde neredeydiniz, depremi nasıl hissettiniz, neler yaşadınız?
Deprem esnasında evimizdeydik. Depremi çok şiddetli hissettik. Çok şükür hayattaydık ve sağlıklıydık. Dışarıya çıktık. Hava çok soğuk ve yağışlıydı.
-Soğuk ve yağışta ne yaptınız?
Birkaç gün araçta kaldık. Aracı çalışır halde tutarak, kaloriferiyle ısınıyorduk. Daha sonra ailemi il dışına göndererek, esnafımızın sorunlarıyla ilgilenmek için Adıyaman’da kaldım.
-Eviniz yıkıldı mı, hasar durumu nedir?
Evimiz depremde ağır hasar aldı. Eşyalarımızı dahi çıkartamadık. Her şeyimiz enkazda kaldı.
-Vefat eden birinci derece yakınınız var mı, yaralanan, sakat kalan…
Çekirdek aile diyeceğimiz birinci derece yakınlarımdan vefat eden olmadı. Ancak herkes gibi kayıplarımız çoktu. Yakın akrabalarımdan birçok kişi vefat etti. Birçoğu sakat kaldı. Dayımın oğlu, amcamın kızı gibi yakın akrabalarım vefat etti. Birçoğu yaralandı, sakat kaldı.
475 Esnaf Depremde Vefat Etti
-Adıyaman’da esnaf olup, depremde hayatını kaybeden kaç üyeniz var?
Maalesef, depremde toplam 475 üyemiz hayatını kaybetmiştir. Hayatını kaybeden her üyemize Allah’tan rahmet diliyorum. Yakınlarına ve tüm esnaf camiamıza da başsağlığı diliyorum.
Birkaç gün hiç yemek yemedim
-Depremden hemen sonra yeme, içme ve barınma gibi temel sorunları nasıl çözdünüz, bu tahminen saat kaç gibiydi. İlk suyunuzu ne zaman içtiniz, ilk yemeği ne zaman yediniz, bir kıyafete ulaştınız mı, üşümemek için nerede barındınız gibi…
İlk birkaç gün gerek imkânsızlıklar gerek de yaşadığımız bu hadisenin üzüntüsünden dolayı yeme-içme gibi beslenme ihtiyaçlarını yapamadık. Uzun bir müddet kıyafete ulaşamadık. İlk birkaç gün arabada sonra da kendi işyerimizin bekçi kulübesinde kaldık.
Yerel Yardım Kuruluşları İlk Gün Sahadaydı
-Adıyaman’da sizin gördüğünüz ilk kurtarma saat kaçta Adıyaman’a ulaştı?
Adıyaman’daki yerel diyebileceğimiz yardım kuruluşları ilk gün sahaya indi, ellerinden gelen yardımı yapmak için hemen devreye girdi. Ulaşabildikleri kadar vatandaşa ulaştılar. Ardından yakın iller ve diğer yardım kuruluşları da ivedi olarak kurtarma ve yardım çalışmalarına dâhil oldu.
-Halen nerede barınıyorsunuz?
Depremden hemen sonra ailemi il dışına çıkardım. Esnaflarımızın sorunlarıyla ilgilenmek için Adıyaman’da kaldım. Bu süreçte 5 ay boyunca işyerimizin bekçi kulübesinde kaldım.
Sonra eş ve çocuklarımı il dışından getirerek bir teras kat kiraladım. Halen burada ikamet etmekteyim.
Depremden İki Ay Sonra Tıraş Olabildim
-Depremden kaç gün sonra saç ve sakal tıraşı oldunuz?
Yaklaşık 2 ay sonra bu tarz ihtiyaçlarımızı yapabildik.
-İlk banyonuzu ne zaman yaptınız?
O yönden şanslı sayılırım. Kaldığım bekçi kulübesinde küçük bir banyo vardı. Orada acil olan ihtiyaçlarımızı gidermeye çalıştık.
Bütün Odalar Tek Çatında Olmalı
-Odanızın hasar durumu nasıl, şu an ne durumda?
Maalesef Odamız depremin ilk saniyelerinde yıkıldı. Enkazdan hiçbir şey çıkaramadık. Şu an geçici olarak, Adıyaman valiliğince, valilik binasında, Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğümüzün bulunduğu katta tahsis edilen bir odada esnafımıza hizmet vermekteyiz.
-Buna diğer odalar da dâhil sanırım.
Evet, bu konuda hem bir hayalimiz var hem de projemiz. Projemiz ve hayalimiz bütün odalarımızın bir arada olduğu bir Esnaf Hizmet Binası yapılmasıdır. Bu noktada siyasilerimizden ve devlet büyüklerimizden destek beklemekteyiz. Yeterli destek verildiği takdirde, tüm odalarımız daha güvenli bir binada, aynı yerde hizmet vermesi sağlanacak. Böylece üyelerimizi de sağa sola koşturmaktan kurtaracağız. Her esnaf, odalarla ilgili her işini aynı binada yapabilecek.
İhtiyaç İçin Alınan Başka Talan Başka
-Maalesef yaşanan onca acıya rağmen, aynı saatlerde bir de talan meselesi oldu ki, bu da depremin üzerine ekilen tuz biberdi. Talan hem evlerde oldu hem de esnafın işyerinde. Bu konuda bildiğinizi paylaşmak ister misiniz?
Halk bir panik içinde dükkânlara hücum ediyordu. Yeme içme ve temizlik gibi temel ihtiyaçlarını karşılamak için böyle bir çözüme başvurdular. İhtiyaç için alınana bir şey denmiyor ama talan farklı tabii.
Esnafımız çok çaresiz kaldı
-Depremde esnaf açısından yaşadığınız en dramatik örneği paylaşmanızı istesem…
Esnafımız hem evini hem dükkânını ve mallarını korumak için mücadele ediyor hem de aile ve yakınlarını göçük altından çıkarmaya çalışıyordu. Böyle bir anda bütün hepsini yapmaya çalışarak çok ciddi bir efor sarf ediyordu. Nereye yetişeceğini bilemeyen bir durumdalardı. Çaresizlik en zoruydu.
Halen konteyner bekleyen Esnaf Var
-Ortalık sakinleştikten sonra, esnafların maddi sorununu çözme adına neler yaptınız?
Sürekli ve geçici çarşılar için planlamalar yapıldı. Kısa sürede çarşılar oluşturuldu. Esnafımız bireysel konteynerler ve oluşturulan konteyner çarşılara yerleştirilmeye çalıştırıldı. Fakat halen çoğu esnafımız dışarıda konteyner beklemektedir. Çarşı kurasında çıkan esnafımıza yardım kuruluşları tarafından 20’şer bin hibe desteği sağlandı. Halen de çeşitli yardım kuruluşları ile temaslarımız sürmektedir.
Konteyner Çarşı Koordinatör Vali Çiçek’in Fikriydi
-Konteyner Çarşı fikri nasıl oluştu, şu an kaç çarşı ve bu çarşılarda kaç işyeri var?
Koordinatör Valimiz Gökmen Çiçek tarafından koordine edilerek konteyner çarşılar oluşturuldu. Adıyaman’ın dokuz noktasında konteyner çarşılar ve prefabrik iş yerleri oluşturulmuştur.
-Bu çarşılarda işyeri olanların hepsinin esnaf olmadığı bir ara gündeme gelmişti, var mı böyle bir şey?
Tarafımızdan tahsis edilen işyerlerinin tamamında, 6 Şubat öncesi aktif esnaf olmuş olmaları ve depremden zarar görmüş olmaları dikkate alınarak yerleştirmeler yapıldı.
-Hem çarşıda hem de başka yerde işyeri olan veya iki çarşıda işyeri olan esnaf var mı?
İlk zamanlar hasarlı işyeri olup kendilerine konteyner tahsis edilenler daha sonra işyerlerine tadilat yaptırarak eski iş yerlerine dönüş yapanlar olabilir. Bu konuda çalışma başlatılarak iki işyeri olan esnafımızdan tespit edilenlerden bekleyen esnafımıza verilmek üzere konteyneri boşaltmaları istendi.
-Esnaf olup da çarşıda kendisine yer bulamayan kaç esnaf var, ne kadar daha çarşıya ihtiyaç var?
Halen binlerce bekleyen esnafımız var. Yerinde dönüşüm başladığı için artık kalıcı iş yerlerine ihtiyacımız var.
-Bu çarşılar amacına ulaşıyor mu, vatandaşın ilgisi nasıl?
Bir nebze de olsa halkımızın taleplerine cevap vermektedir. Değişik sektörlerde 416 meslek grubu olduğundan önceliği hizmet sektörüne verdik. Aşama aşama her meslek grubuna yer vermeye çalışıyoruz.
-Zincir marketler bu dönemde faydalı mı oldu, yerel esnafa zarar mı veriyor.
Zincir marketler her dönem olduğu gibi bu dönemde de esnafımızın işine ket vurmuştur. Bu konuda esnafımız zaten yıllardır mustariptir.
Toparlanma İçin Kamu ve STK’lar Birlikte Hareket Etmeli
-Sizce Adıyaman’ın toparlanması için neler gerekli, daha doğrusu toparlanacağı konusunda ne kadar ümitlisiniz. Bu sorum iki türlü hem konutlar açısından hem esnafın yeniden kazanmaya başlaması açısından…
Kamu kurum ve STK’ların bir arada olup birlikte hareket etmesi elzemdir. Yeni imar planı ile sokak ve caddelerin genişletilmesi, eski mahallelerin kamulaştırılması, konutların depreme dayanıklı yapılması, orta ölçekli sanayi sitelerinin yapılması gerekmektedir.
Eski Cadde ve Sokaklar Mutlaka Yeni İmarda Genişletilmeli
-Mesela neler yapılmalı?
Öncelikle ‘Eski Adıyaman’ dediğimiz Atatürk Caddesi, Gölbaşı Caddesi, 9 Eylül Caddesi, Erdem Caddesi, Sıratut Caddesi ve bağlantılı tüm cadde ve sokakların, yeni imar planında daha genişletilmesi gerekir. Hazır yeniden bir imar söz konusuyken, hem vatandaş için hem esnafımız için geniş caddelerin olduğu bir şehir yapılanmasına fırsat vermek gerekiyor. Bunu da Adıyaman’ın sosyal ve kültürel dokusunu bozmadan, yörenin mimarisine uygun ama ticari hayatı canlandıracak boyutta ele alınması çok yerinde olacaktır.
-Tüm şehrin toparlanması için neler yapılmalı?
Adıyaman'ın depremden sonra toparlanması için öncelikle konutların ve altyapının yeniden inşa edilmesi gerekiyor. Bu, büyük miktarda kaynak ve zaman gerektiren bir süreç olacak. Ancak, hükümetin depremden etkilenen bölgelere önemli miktarda yardım sağladığını da belirtmek gerekiyor.
Altyapı açısından, Adıyaman'da depremden zarar gören yol, köprü, elektrik, su ve kanalizasyon gibi altyapı tesisleri var. Bu tesislerin onarılması veya yeniden inşa edilmesi gerekiyor. Bu sadece evler için değil, işyerleri için de gerekmektedir. Şehrin tüm altyapının yeniden inşası, aynı zamanda Adıyaman'ın yeniden kalkınması için önemli bir adım olacak.
Bu, esnafın işlerini yeniden açabilmesi ve gelir elde edebilmesi için gerekli. Ayrıca, hükümetin ve yerel yönetimlerin esnaflara yönelik destek programları da önemli olacak. Bu programlar, esnafın işlerini yeniden kurmasına ve ayakta kalmasına yardımcı olabilir.
Depremden Etkilenenlere Psikolojik Destek Şart
-Adıyaman’ın toparlanacağına dair umudunuz var mı?
Adıyaman'ın depremden sonra toparlanacağına dair umudum var. Hükümetin desteğiyle, Adıyaman kısa sürede eski haline dönebilir.
Peki neler gerekli?
Konutların ve altyapının yeniden inşası: Bu, toparlanma sürecinin en önemli kısmı olacak.
Esnafın yeniden kazanmaya başlaması: Bu, Adıyaman'ın ekonomik kalkınması için önemli olacak.
Psikolojik destek: Depremden etkilenen kişilerin psikolojik destek alması gerekiyor.
Afetlere hazırlık: Adıyaman'ın gelecekteki depremlere karşı daha hazırlıklı olması gerekiyor.
Bu hususlar dikkate alınarak yürütülecek bir toparlanma süreciyle, Adıyaman'ın eski haline dönmesi mümkün.
-Başkanım çok teşekkürler.
Ben teşekkür eder, iyi yayınlar dilerim.