YASAL STATÜSÜ
Adıyaman Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği (AESOB); Cumhuriyetin kurulması ile birlikte esnaf-sanatkârlar kesiminin günümüz modern örgütlenmesinin başlangıcı olan 5373 sayılı Esnaf Dernekleri ve Esnaf Birlikleri Kanunu çıkarılmış, 04 Ağustos 1964 yılında yürürlüğe konulan 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu ile 05.03.1966’da kurulmuş olup, esnaf ve sanatkârlar odaları ile bu odaların üst kuruluşu olan birlik, federasyon ve Konfederasyonun çalışma usul ve esaslarını düzenleyen kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre, yargı gözetimi altında, bağımsız seçimlerle gizli oyla seçilen kamu tüzel kişiliğe haiz kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşudur.
Son olarak 21 Haziran 2005’de yürürlüğe giren 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu hükümleri doğrultusunda bugünkü yapısına kavuşmuş olup, teşkilatımız mensuplarına hizmet vermektedir.
KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ MESLEK KURULUŞU KAVRAMI
1982 Anayasasının 135 inci maddesi “kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları”nı düzenlemektedir. Madde iki tür kuruluştan söz etmektedir: Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve Kamu kurumu niteliğindeki meslek üst kuruluşları. Anayasaya göre, bu kuruluşlar “… belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleridir.”
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, meslek gruplarının talepleri de dikkate alınarak Kanun koyucu tarafından meslek grupları ve bu grupların kolları itibarıyla ayrı ayrı kurulmaktadır.
Mesleğe veya meslek kuruluşlarına ilişkin kanunlar (kuruluş/teşkilat kanunları) bunlara istinaden çıkarılan tüzük veya yönetmelikler, ana sözleşme, statü ve diğer idari düzenlemelerle bunların teşkilat yapıları, çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar belirlenmektedir.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında, yerel düzeyde en küçük birimler olan şubeler ve oda, bu odaların oluşturdukları birlik olarak, merkezde ise Federasyon ve Konfederasyon olarak yapılanma söz konusudur.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve üst kuruluşlarının genel özellikleri şu şekilde belirtilebilir. Anayasa ve yasalarda “kamu kurumu niteliğinde” oldukları öngörülen meslek kuruluşları ve üst kuruluşları;
• Kamu tüzel kişiliğini haizdirler,
• Kanunla kurulurlar,
• Yönetim, denetim (iç denetim) ve mesleki disipline ilişkin faaliyetlerini üyeleri tarafından seçilen organlar tarafından yürütür,
• Yargı gözetiminde ve gizli oyla seçimlerini gerçekleştirirler,
• Anayasa ve yasalarda belirlen amaç, görev, yetki ve sorumluluklar doğrultusunda kendilerine verilen kamusal görevleri ve mesleki faaliyetleri yürütürler,
• Kuruluş amaçları dışında faaliyette bulunamazlar,
• Kendilerine tanınan kamusal güç, yetki ve ayrıcalıklardan yararlanırlar,
• Kanunlarda belirtilen esaslar çerçevesinde Devletin idari ve mali denetimine (dış denetim veya Devlet denetimi) tabidirler,
• Bazı karar ve işlemleri merkezi idarenin vesayet denetimine tabidir,
• Genel olarak üyelerinin aidatları ve sundukları hizmetler karşılığı elde ettikleri gelirlerle finanse edilirler ve Devlet bütçesinden yardım almazlar,
• Üyelerine yönelik disiplin cezası verme yetkisine sahiptirler,
• Organlarının görevine son verilmesi ve yerlerine yenilerinin seçtirilmesi konusunda Anayasa ve yasalardaki koruyucu düzenlemelerden yararlanırlar,
• Bütçe, harcama, muhasebe, alım usulleri ve personel işlemleri gibi iş ve işlemleri ilgili mevzuatı çerçevesinde kendi organları tarafından yürütülür, bu konularda kamu kurum ve kuruluşlarından ayrı esas ve usullere tabidirler,
• Çeşitli yasal düzenlemelerin tanıdığı muafiyet ve ayrıcalıklardan yararlanırlar,
• İlgili mevzuat çerçevesinde birçok kamusal nitelikli (merkez veya yerel düzeyde) kuruluş ve organizasyonlarda temsil edilirler.
KURULUŞ AMACI
Birlikler il merkezlerinde kurulmaktadır. Birliğin çalışma bölgesi bulunduğu ilin idari sınırlarıdır. Her oda, çalışma bölgesindeki esnaf ve sanatkâr odaları birliğine kayıt olmak zorundadır.
Birliklerin kuruluş amacı; ildeki esnaf ve sanatkârlar odaları arasındaki dayanışmayı temin etmek ve bu odaların il genelinde işbirliği ve ahenk içerisinde çalışmalarını ve gelişmelerini sağlamak ve o ilin esnaf ve sanatkârlarını temsil etmektir.
Oda kuruluş yeter sayısına ulaşılamayan yerlerdeki esnaf ve sanatkârların kayıtları, birlik marifeti ile tutulur. Esnaf ve sanatkârlara, odalarca verilen hizmetler, oda kurulamayan ilçelerde şube açmak suretiyle birlik tarafından verilir.
Ayrıca, Esnaf ve Sanatkâr Odaları Birliği bünyesinde kurulu Esnaf ve Sanatkârlar Sicil Müdürlükleri;
– Ticari faaliyete başlayan esnaf ve sanatkârların (Tescil),
– Durumunda değişiklik olan esnaf ve sanatkârların (Tadil),
– Ticari faaliyetini bırakan esnaf ve sanatkârların (Terkin),
– Esnaf ve sanatkarların üye belge işlemleri (Sicil Tasdiknamesi, Sicil Gazetesi, İhale Durum Belgesi) elektronik ortamda gerçekleştirmektedir. Yine, esnaf ve sanatkârların sicil müdürlüklerinde gerçekleştirilen işlemler, işlemin yapılmasını takiben ESBİS üzerinden sicil gazetesi yolu ile elektronik ortamda yayımlanmaktadır.
Türkiye genelindeki esnaf ve sanatkârlar hakkında;
– Tescil, tadil ve terkin sayıları,
– Terkin sebepleri,
– Mesleklere göre istatistikler,
– Meslek kuruluşlarına göre istatistikler,
gibi birçok konuda rapor alınabilmektedir. Esnaf ve Sanatkâr Bilgi Sisteminde (ESBİS), ülke çapında faaliyette bulunan tüm odaların, birliklerin, federasyonların ve Konfederasyonun kendilerine ait bağlantıları (linkleri) mevcuttur. Her bir kuruluş için tahsis edilen bu sayfalarda, kuruluşla ilgili genel (adres, telefon), mali tablolar (bilanço, gelir-gider tablosu), organ üyeleri ve personel ile ilgili bilgilere ulaşılabilmektedir.
Ayrıca bu sistemde kuruluşun üyeleri ile ilgili detaylı bilgilere de ulaşmak mümkündür. Bunun yanında, meslek kuruluşlarınca yapılacak genel kurul toplantılarına sunulan hazirun listeleri Bakanlık veri tabanından temin edilmektedir.
GÖREVLERİ
Birlik işlerini mevzuata ve genel kurul kararlarına uygun olarak yürütmek.
Bakanlık ve Konfederasyonca mevzuat gereği verilecek görevleri yerine getirmek.
Yeni dönem çalışma programı ile bütçeyi, bilanço ve gelir ve gider tablolarını hazırlamak ve genel kurula sunmak.
Odaların çalışmalarının mevzuat ve oda ana sözleşmesi esasları içinde yürütülmesini sağlamak üzere gerekli görülecek zamanlarda, işlemlerini incelemek ve alınması gerekli tedbirler hakkında bildirimde bulunmak.
Odalar hakkında lüzumlu bilgilerin Bakanlık e-esnaf ve sanatkâr veri tabanında düzenli olarak tutulmasını sağlamak ve resmî dairelerin bu husustaki isteklerini yerine getirmek.
Odaların gelişmesini sağlamak, ihtiyaç ve güçlüklerini gidermek için gerekli tedbirleri almak, bu konuda resmî ve özel merciler nezdinde teşebbüslerde bulunmak, genel meslekî menfaatlerini ilgilendiren konularda adli ve idari yargı mercileri önünde birlik başkanı marifetiyle birliği temsil etmek.
Odalarda ve odalar arasında çıkan olumsuzluk ve anlaşmazlıklarla ilgili olarak düzenlenen raporları incelemek ve konuyu çözüme kavuşturmak.
Odaların, kuruluş amacını gerçekleştirmeye yönelik gayrimenkul ve her türlü taşıt alım ve satımı ile ödünç para alınması; şirket, vakıf ve kooperatif kurma ve kurulu bulunanlara katılma yönündeki taleplerini incelemek ve karar vermek.
Resmî ve özel merciler tarafından istenecek temsilciyi atamak ve görevlendirmek.
Genel sekreter ve diğer personelin atama, terfi, cezalandırma ve görevlerine son verilmesine karar vermek ve personele ait bilgileri Bakanlık e-esnaf ve sanatkâr veri tabanında güncelleyerek takip etmek.
Çalışma bölgesi içindeki meslekî teamül, gelenek ve uyulması zorunlu meslekî kararları kendi görüşü ile birlikte Konfederasyona iletmek.
Birlik katılma payının ve kayıt ücretinin üye odalardan elektronik ortamda tahsilini sağlamak.
Esnafın işyeri açması, kapatması veya meslek değiştirmesi ile ilgili işlemlerin Bakanlık e-esnaf ve sanatkâr veri tabanından takibini yaparak sicil işlemlerinin yerine getirilmesini sağlamak.
Odalardan gelen esnaf ve sanatkârlara ait şikâyetleri incelemek ve neticelendirmek ya da gerek görülmesi halinde konuyu Konfederasyona intikal ettirmek.
İllerde, esnaf ve sanatkârların müşterileriyle ilişkisinde ortaya çıkan uyuşmazlıklarda, konu hakem heyetlerine intikal ettirilmiş ise bu hakem heyetlerine üye görevlendirmek.
Üyesi olan odalara, bu odaların mevcut üyelerine ve esnaf ve sanatkârlık faaliyetine yeni başlayacak kişilere danışmanlık hizmeti vermek.
Üye odalardan gelen yıl sonu bilanço ile gelir ve gider cetvellerini incelemek, odalara yol gösterici tavsiyelerde bulunmak ve 15 inci maddenin (c) bendine göre değerlendirmek; bilanço ve gelir ve gider hesap cetvelini şubat ayı sonuna kadar, genel kurul evrakını ise genel kurulu takip eden on gün içinde Konfederasyona göndermek.
KURULUŞU / YAPISI
Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği ve Mesleki Odalarımızın temelini oluşturan Esnaf derneklerinin ilk kurucusu Talat Remzi TANKUT’ tur.
Talat Remzi TANKUT, İlimiz ve ilçelerimizde Sivil Toplum Hareketi bilincini aşılayan, esnaf ve sanatkarlarımızın örgütlenmesini sağlayan, bunun yanında birçok dernek ve vakıf vb.. gibi sivil toplum kuruluş ve kamu kurumu niteliğindeki kuruluşları kuran ve kurulmasına öncü rol oynayan önemli bir şahsiyettir.
AESOB; yapısı itibarıyla ilimizin en büyük sivil toplum kuruluşu olup, halen merkezde 14, ilçe de 9 meslek odası ve 2 Şube (Samsat Esnaf ve Sanatkârlar Şubesi ve Sincik Esnaf ve Sanatkârlar Şubesi) ile beraber toplam 25 Odamız mevcuttur. 07.02.2024 tarihi itibarıyla 18297 Sicil Müdürlüğüne kayıtlı esnaf ve sanatkâr bulunmaktadır.
AESOB’ UN mülkiyeti üst kuruluşumuz olan Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyona ait ve gerekli ekipmanla donatılmış hizmet binası, Genel Sekreterlik, Sicil Müdürlüğü olmak üzere çalışan 5 uzman kadrosuyla hizmet vermektedir.